Starost i poreklo populacija vrste Salvia officinalis L. (Lamiaceae) u centralnom delu Balkanskog poluostrva - morfometrijski i molekularni pokazatelji

Abstract

zahvata jadransko primorje i zaleđe. Postavlja se međutim, pitanje autohtonostidisjunktnih, kontinetalnih populacija u centralnom delu poluostrva, jer se ova termofilnavrsta od davnina koristi u lekovite svrhe, pa postoji mogućnost da su ove populacijeantropogene, nastale nakon ledenog doba.Da bi se utvrdila starost i poreklo ovih disjunktnih populacja uzorkovano je 8populacija za molekularna i 11 populacija za morfmetrijska ispitivanja. Zafilogeografski deo istraživanja korišćene su sekvence dva intragenska spejserahloroplasta 3’rps16-5’trnK and rpl32-trnL. Detektovano je sedam haplotipova koji nisubili nasumično zastupljeni i poseduju filogeografsku strukturu, kao i visok ukupnigenetički diverzitet (HT = 0.695) i genetičku diferencijaciju (GST = 0.682).Prema molekularnom satu i bajeziskoj analizi, razdvajanja predačkog genskogpula S. officinalis na dve linije desilo se u pliocenu (pre 3,267 mil. godina), što sepodudara sa vremenom kada su centralni deo Balkana prekrile velike vodene površine ipo svoj prilici podelile pretpostavljeni predački areal S. officinalis. Strukturirana, manjedivergentna kontinetalno-primorska linija (CAL, Hd = 0.426, π = 0.00106) idivergentnija isključivo primorska linija (PAL, Hd = 0.403, π = 0.00257) nemaju odlikenedavne demografske ekspanzije i danas se preklapaju na jugoistočnom delu jadranskogprimorja, koje je označeno kao glavni glacijalni refugijum S. officinalis.Četiri populacije iz kontinentalnog dela Balkanskog poluostrva, koje činekontinetalnu podliniju CAL odlikuje skoro isključivo prisustvo posebnog haplotipa kojije redak u primorskoj podliniji CAL i odsutan u PAL. Zbog bliske genealoške veze ovogi ancestralnog haplotipa prema parsimonijskoj statističkoj analizi, kao i zbog specifičnihodlika kontinetalnih populacija, one su okarakterisane kao reliktne i refugijalne...

Within Balkan Peninsula, Salvia officinalis L. (Lamiaceae), common orDalmatian sage, grows naturally along the Adriatic coast. However, the indigeneity ofits distant continental disjunctions in Central Balkans is questionable, since thisthermophilous species has been used in medicine for thousands of years and it may havebeen established post-glacially via anthropogenic mediation.To reveal the origin and the age of its disjunctions, 8 and 11 populations weresampled for molecular and morphometrical investigation, respectively. Sequences oftwo chloroplast intergenic spacers, 3’rps16-5’trnK and rpl32-trnL, were used forphylogeographic study. Seven haplotypes, non-randomly distributed in space werefound as well as high total gene diversity (HT = 0.695) and genetic differentiation (GST =0.682) showing a phylogeographic structure.According to the strict clock Bayesian analysis, the divergence of an ancient S.officinalis gene pool to two lineages was dated to the Pliocene (3.267 Ma), whichcoincides with the period when the vast water bodies covered the central part of thePeninsula and presumably divided the paleo-distribution of S. officinalis. A substructuredand less diverse continental-Adriatic lineage (CAL, Hd = 0.426, π = 0.00106)and a more diverse, purely Adriatic lineage (PAL, Hd = 0.403, π = 0.00257) do notexhibit signs of recent demographic expansions and currently overlap on thesoutheastern Adriatic coast, a region designated as the main glacial refugium of S.officinalis.All four populations from the continental Balkans comprising the continentalsub-lineage of CAL were almost fixed for a distinct haplotype which was rare in theAdriatic sub-lineage of CAL and absent in PAL. Given the close genealogical relation ofthat haplotype to the ancestral haplotype as inferred from a statistical parsimonyanalysis and other features of these populations, they were characterized as relict and refugial...